Nga Prof. Dr. Mimoza Hafizi
Ky emër mbase i tremb njerëzit e i shtyn larg terrenit i tij me trajta gati mitike. Por, besoj se kjo foto e bën më miqësor dhe e sjell në përmasat e zakonshme të jetës sonë të përditshme. Ajo i përket veprës një kompanie të re në Francë, të quajtur Quandela.
Në fakt, objekti në foto është vetëm një bebe-kompjuter kuantik. Ende nuk e ka arritur pjekurinë për të nisur realisht misionin e vet. Të tillë janë edhe moria e kompjuterave kuantikë që po ndërtohen nga kompani të reja apo nga kompani më të zëshme si Google, IBM, Amazone, etj. Misioni i tyre duket si një nga sfidat më të vështira që njerëzimi ia ka venë ndonjëherë vetes përpara.
Përse?
Në rastin e Quandelas dhe veprës së saj që shohim në foto, detyra është të ndërthuren, të bëhen bashkë për pak kohë, disa fotone. Fotonet janë grimcat e dritës, që lëvizin me shpejtësinë më të madhe në Univers. Mirëpo, me gjithë vrapin e tyre, njerëzit po ia dalin t’i ndërthurin, për të krijuar një konfigurim që bart informacion eksponencialisht më shumë se sa njësia e informacionit klasik të kompjuterit aktual. Deri tani Quandela ka mundur të ndërthurë 12 fotone! Por, fillimi i mbarë, gjysma e punës, thotë populli. Deri në vitin 2030 ky numër do të shkojë në 100. Në këtë stad, gjerat do të fillojnë të marrin pamje serioze. A do t’ia dalin? Askush nuk është i sigurtë, por përpjekja vazhdon.
Janë të shumta projektet e ngjashme, dhe kostot tyre numërohen me dhjetra miliona, euro apo dollarë. Jo të gjitha merren me fotone. Shumë prej tyre përdorin si bazë grimca e objekte të vogla të llojeve të tjera, që nuk po i përmend, për të mos humbur vëmendjen, e që të rrimë edhe pak çaste në terrenin e çmitizuar kuantik.
Kjo garë botërore ka marrë një larmi të paparë. Duket si një garë e madhe olimpike, ku ca konkurojnë në vrap, të tjerë me not e ca kërcejnë së larti. Parimi është i njejtë, por ndryshojnë vetëm teknikat. Sot dikush është më para e dikush më pas, por asnjëri nuk e ka arritur finishin ku shkruhet: “Këtu ndodhet kompjuteri kuantik që kryen disa llogaritje, për të cilat kompjuterit klasik do t’i duhej një përjetësi. Këto llogaritje do t’i shërbejnë shëndetit, klimës, sigurisë, ekonomisë, kërkimit shkencor apo inteligjencës artificiale”.
Cili nga kombet do të dalë pari? Kush do ta marrë medaljen e supremacisë kuantike? Koha do ta tregojë. Por, kjo garë i jep dinjitet shekullin tonë. Ajo vë në sfidë vullnetin dhe inteligjencën e njeriut. Përballë saj, luftat për territore me ushtarë që vriten në fronte dhe bombardimet e civilëve të pafajshëm marrin pamje mjerane.
Unë zgjodha të tregoj Quandelan, sepse këto ditë pata rastin të takoj përfaqësues të saj dhe e ndjeva nga afër optimizmin e tyre. Pa këtë optimizëm, që shkon edhe përtej sensit logjik, sfidat janë të pakapërcyeshme.
Por pata dhe një arsye personale, që lidhet me grimcat e dritës. Objekti në foto është thjesht një “kafaz” modern, ku fotonet janë “zbutur” dhe po kryejnë punë për njerëzit. Edhe unë vetë kam bërë një përpjekje për të “zbutur” fotonet, duke i futur në romanin tim DRITA. Nëse doni të njihni të vërtetat dhe enigmat e dritës dhe fotoneve të saj, do t’i gjeni aty, tek të vërtetat dhe enigmat e personazheve të romanit. Ata janë gra e burra, vajza e djem me histori të ndryshme e krejt të largëta, apo shumë të afërta.
PS.
Ndërthurja kuantike është një veti e mikrobotës, që e ka zbuluar Ajnshtajni. Por ai kurrë nuk deshi ta pranonte, sepse del kundër intuitës së njeriut. Tani, 100 vjet më vonë, ndërthurja kuantike vijon të dalë kundër intuitës, por brezat praktikë të shekullit tonë nuk i lenë kohë vetes të hezitojnë. Ata rendin të krijojnë vepra që i shërbejnë progresit.
