Plani i Washingtonit për paqe në Ukrainë, që i shkon në favor Putinit, ka dështuar, por shumë njerëz dëgjuan një sinjal vdekjeprurës për mbështetjen evropiane nga SHBA-ja
The Guardian
Kaja Kallas, shefja e politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, u kërkoi zyrtarëve të saj këtë javë të gjenin sa herë Rusia, në forma të ndryshme, kishte pushtuar shtete të tjera në shekujt 20 dhe 21. Përgjigja që erdhi ishte 19 shtete, në 33 raste. Kallas, ish-kryeministrja estoneze, nuk po merrej vetëm me histori. Ajo po kërkonte të theksonte një pikë që qëndron në zemër të mosmarrëveshjes midis SHBA-së dhe Evropës mbi të ardhmen e Ukrainës, një mosmarrëveshje që ka zbuluar përsëri hendekun përtej Atlantikut rreth natyrës së vërtetë të regjimit rus.
Kallas lexon librat e historisë si aktivitet të kohës së lirë dhe ka thënë se prej kohësh Bashkimi Sovjetik ra, por imperializmi i tij nuk ra kurrë.
“Rusia nuk ka pasur kurrë nevojë të përballet me të kaluarën e saj brutale ose të mbajë pasojat e veprimeve të saj”, ka thënë ajo, duke argumentuar se natyra e regjimit rus do të thotë se “agresioni shpërblyes do të sjellë më shumë luftë, jo më pak”: Putini do të kthehet për më shumë.
Një paralajmërim i ngjashëm u bë këtë javë nga ministri i Jashtëm gjerman, Johann Wadephul, i cili ka thënë: “Shërbimet tona të inteligjencës po na thonë urgjentisht: Rusia po krijon mundësinë e një lufte kundër NATO-s, deri në vitin 2029, më së voni”.
Putin po rekruton pothuajse një divizion të ri në muaj, tha Wadephul, duke shtuar: “Divizione që padyshim na synojnë edhe neve, BE-në, NATO-n.”
Presidenti francez, Emmanuel Macron, e ka përshkruar Rusinë “si fuqi të vazhdueshme destabilizuese, që përpiqet të rishikojë kufijtë për të zgjeruar pushtetin e tij”. Putini, tha ai, është “një grabitqar, një përbindësh në portat tona që vazhdimisht ka nevojë të hajë për mbijetesën e tij”. Shkurt, sipas tij, “ai është një kërcënim për evropianët”.
Kryeministri britanik, Keir Starmer, u tha deputetëve: “Ne e dimë se pa atë frenim, (Putini) ka ambicien të vazhdojë përsëri, dhe ai do të vazhdojë përsëri, dhe ne duhet të ruhemi nga kjo”.
E gjithë kjo është diametralisht e kundërt me pikëpamjen e izolacionistëve amerikanë.
Trajtimi i mirë i Putinit
Steve Witkoff, hulumtues i pronave në New York që aktualisht përfaqëson SHBA-në në skenën botërore – por edhe që po ndihmon Rusinë se si të fitojë mbështetjen e Donald Trumpit, ka pranuar se di pak histori, duke i thënë gazetës “Atlantic” në maj se kishte parë disa dokumentarë të Netflix për t’u përmirësuar.
Por bazuar në katër vizitat e tij në Moskë, ai e trajton Rusinë kryesisht si çdo vend tjetër, dhe Vladimir Putinin si çdo udhëheqës tjetër botëror. Ai i tha Tucker Carlsonit se është i sigurt se Rusia nuk do të synonte të marrë territor të mëtejshëm në Evropë pasi Putinit t’i jepeshin katër rajone të Ukrainës.
“Unë nuk e konsideroj Putinin si një djalë të keq. Kjo është një situatë e ndërlikuar, ajo luftë dhe të gjithë përbërësit që çuan në të. E dini, nuk është kurrë vetëm një person, apo jo?” ka thënë ai.
Rusia dëshiron vërtet paqe, sipas tij. Trumpi kryesisht mban të njëjtën pikëpamje dashamirëse për Putinin. Zëvendëspresidenti i tij, JD Vance, ka përqeshur idenë se Putini kishte plane ekspansioniste. Putini nuk ishte Hitleri, shpjegoi ai.
Çuditërisht për Evropën, kjo do të thotë që pavarësisht se sa shpesh arrinte ta largonte lavjerrësin e Trumpit nga Rusia, lavjerrësi kthehet në një pozicion të natyrshëm të simpatisë për Putinin. Sa herë që Evropa ndien se është në prag të ndalojë bindjen e Trumpit se Rusia është agresoer që kërcënon sigurinë evropiane dhe, si rrjedhojë, sigurinë e SHBA-së, Trumpi i jep Putinit një shans tjetër, “dy javë të tjera”, një telefonatë tjetër. Besimi i vetëm i fiksuar i Trumpit është se Ukraina nuk mund ta fitojë luftën dhe duhet t’i ndalë humbjet e mëtejme.
Por deri në shfaqjen këtë muaj të një plani 28-pikësh SHBA-Rusi për t’i dhënë fund luftës – dhe përgjimin se Witkoffi i kishte trajnuar zyrtarët rusë se si ta fitonin mbështetjen e Trumpit – udhëheqësit evropianë kurrë nuk e kishin parë saktësisht se si zyrtarët amerikanë e parashikonin një rend të ri evropian në të cilin Rusia, në emër të realizmit, shpërblehet dhe nuk ndëshkohet për pushtimin e saj të paligjshëm të Ukrainës. Edhe një herë të befasuar nga Trumpi, udhëheqësit evropianë lexuan paragraf pas paragrafi propozimin e SHBA-së me një përzierje mosbesimi dhe paniku.
Ish-presidenti francez François Hollande tha: “Po jetojmë një moment që është historik dhe dramatik. Është historik sepse ky plan jo vetëm që shënon kapitullimin e Ukrainës, por edhe nënshtrimin e Evropës nën tutelën e një bashkësie ruso-amerikane. Është dramatik sepse, për Ukrainën, kjo do të thotë humbje përfundimtare e një të tretës së territorit të saj dhe nuk ofron garanci sigurie për ta mbrojtur nga agresioni i mëtejshëm rus. Është dramatik gjithashtu, sepse ky plan nuk është gjë tjetër veçse miratimi i kërkesave të Putinit nga Trumpi, duke e reduktuar Evropën në rolin e një kalimtari të rrethuar”.
Josep Borrell, paraardhësi i Kallas si kreu i punëve të Jashtme të BE-së, tha: “Plani i Trumpit për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë ekspozon dështimin e strategjisë së paqësimit të BE-së… Me planin 28-pikësh për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë, Shtetet e Bashkuara të Trumpit nuk mund të konsiderohen më aleat i Evropës, e cila as nuk konsultohet për çështje që ndikojnë në sigurinë e saj. Evropa duhet ta pranojë këtë ndryshim në politikën e SHBA-së dhe të përgjigjet në përputhje me rrethanat”.
François Heisbourg, këshilltar i lartë për Evropën në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike, e krahasoi planin me armëpushimin e vitit 1940 të nënshkruar midis Gjermanisë naziste dhe një France të mundur. “Në thelb është një paqe e rregulluar sipas kushteve të Rusisë”, tha ai.
John Bolton, ish-këshilltari i sigurisë kombëtare i Trumpit, i cili u shndërrua në kritik, ishte edhe më i ashpër.
“Po mendoj për të gjithë ata njerëz që gjatë vitit të kaluar kanë thënë: ‘Hej, Trumpi ka ndryshuar mendje, ai do të mbështesë Ukrainën’. Nuk e di sa herë do të duhet për ta vërtetuar këtë. Ai nuk interesohet për Ukrainën”, tha ai.
Eksperti gjerman i politikës së jashtme i CDU-së, Norbert Röttgen, e përshkroi momentin si pikë kthese “sepse do të thotë që SHBA-ja po mbështet Putinin dhe po shet si sovranitetin e Ukrainës ashtu edhe sigurinë e Evropës”. Edhe nëse plani me 28 pika nuk zbatohet, Röttgen tha se “diçka themelore ka ndodhur”. “Ne nuk jetojmë më në botën që ishte”.
Por nëse është legjitime që politikanët evropianë jashtë qeverive të dënonin tradhtinë e Trumpit, ishte përgjegjësi e udhëheqësve evropianë të minimizonin ndikimin – veçanërisht para afatit arbitrar të Ditës së Falënderimeve që Trumpi e pati vendosur për Ukrainën.
“Puna jonë e parë, sinqerisht, ishte të zbulonim se çfarë kishte ndodhur”, pranon një diplomat britanik. Thuhet se në një darkë në Berlin më 18 nëntor Starmer, Macron dhe kancelari gjerman, Friedrich Merz, shkëmbyen për herë të parë shënime mbi shkallën e asaj që Witkoff kishte përgatitur. Një revistë evropiane kishte mësuar për një iniciativë të re përmes një informimi që Witkoffi i dha këshilltarit të sigurisë kombëtare të Ukrainës, Rustem Umerov, në një takim fundjave në Miami.
Nëse është kështu, kjo ndodhi një muaj të plotë pasi Witkoff, duke e lidhur me armëpushimin në Gazë, i telefonoi për herë të parë Yuri Ushakovit, ndihmësit kryesor të politikës së jashtme të Putinit, për ta këshilluar se donte ta përsëriste në Ukrainë. Ai këshilloi që udhëheqësi rus duhet të fliste me Trumpin para se presidenti amerikan të takohej me udhëheqësin ukrainas në Shtëpinë e Bardhë në një takim të planifikuar për 17 tetor.
Informacioni i Witkoffit ndihmoi që telefonata 150-minutëshe midis Putinit dhe Trumpit më 15 tetor të shkonte mjaftueshëm mirë që presidenti amerikan të tërhiqej së dhëni raketat Tomahawk ukrainasve, të cilat ata i kishin pritur. Në vend të kësaj, Trumpi tha se po planifikonte një samit të dytë me Putinin – këtë herë në Budapest.
Strategjia evropiane
Në këtë pikë, politika amerikane ndaj Ukrainës po fillonte të përçahej. Pas një telefonate me ministrin e Jashtëm rus, Sergei Lavrov, më 21 tetor, sekretari i Shtetit i SHBA-së, Marco Rubio, arriti në përfundimin se në fakt nuk kishte kuptim që Trumpi të takohej me Putinin, pasi Rusia nuk kishte ndryshuar qëndrimet e saj që nga samiti i Alaskës. Të dy palët ishin ende shumë larg njëra-tjetrës në lidhje me sovranitetin e Ukrainës. Më 22 tetor, sanksionet e SHBA-së u vendosën ndaj Rosneft Oil dhe Lukoil, të parat ndaj Rusisë që kur Trumpi u rikthye në detyrë.
I paepur, Witkoff u takua në Miami me Kirill Dmitriev, një këshilltar të lartë të Kremlinit të arsimuar në Harvard. Pak veta në Departamentin e Shtetit dinin për këto kontakte sekrete, por ishte Florida vendi ku filluan të hartoheshin skicat e planit të paqes me 28 pika. Duke gjykuar nga telefonatat e mëvonshme të publikuara në “Bloomberg”, Dmitriev ndjeu se Witkoff ishte i gatshëm të punonte me një draft që përbënte një përmbledhje të pikave të diskutimit rus.
Megjithatë, Evropa tani është e përgatitur mirë në përgjigjen ndaj sulmeve të herëpashershme të Trumpit për të rehabilituar dhe shpërblyer Putinin: së pari, të mirëpresë faktin e ndërhyrjes së Trumpit, përpara se ta mbytë atë ngadalë dhe me mirësjellje.
Pra, Volodymyr Zelensky, presidenti ukrainas, tregoi respektin për përpjekjet e presidentit amerikan, por nuk mundi ta fshihte seriozitetin e asaj që ai e quajti “një nga momentet më të vështira në historinë tonë”.
“Ukraina mund të përballet me një zgjedhje shumë të vështirë: humbjen e dinjitetit ose rrezikun e humbjes së një partneri kyç, Shteteve të Bashkuara”, tha ai në një videofjalim drejtuar kombit.
Pajtimi me propozimet e SHBA-së do të thoshte “një jetë pa liri, pa dinjitet, pa drejtësi”, tha ai.
Tre faktorë ndihmuan operacionin e shpëtimit evropian. Së pari, drafti ishte aq i njëanshëm dhe aq përshkrues në lidhje me sigurinë e Evropës saqë ishte i pambrojtshëm. Në vend që të zëvendësonin një alternativë, evropianët zgjodhën në vend të kësaj të shkatërronin projektin Witkoff.
Së dyti, mosmarrëveshjet brenda administratës amerikane nuk mund të fshiheshin më – kryesisht grindja midis Vanceit dhe Rubios. Kjo ndihmoi krahun atlantist në Senat, tashmë të shqetësuar për rënien e vlerësimeve në sondazhe të presidentit, të rizbulonte shtyllën kurrizore dhe zërin e tij. Kjo, nga ana tjetër, e shtyu Vancein të bënte disa sulme të ashpra ndaj Kongresit.
“Ekziston një iluzion se thjesht dhënia e më shumë parave, më shumë armëve ose vendosja e më shumë sanksioneve do ta sjellë fitoren në dorë. Paqja nuk do të arrihet nga diplomatë ose politikanë të dështuar që jetojnë në një botë fantazie. Mund të arrihet nga njerëz inteligjentë që jetojnë në botën reale”, tha ai. Kjo e la Rubion të ecte në një vijë të hollë, duke mbetur besnik ndaj një presidenti të paparashikueshëm, por duke u thënë qartë senatorëve amerikanë se ky nuk ishte një plan i SHBA-së.
Më në fund, Evropa ruajti unitetin e saj, pavarësisht rivaliteteve të vogla rreth roleve të Francës, Gjermanisë dhe Britanisë. Pas një sërë takimesh në G20 në Johanesburg, një samiti BE-Afrikë në Luanda, një negociate nëntorëshe në Gjenevë, një takimi të mëtejshëm në Abu Dhabi dhe së fundmi një videothirrjeje të “koalicionit të vullnetshëm” prej 35 vendesh, evropianët qëndruan të bashkuar.
Nga 28 pikat origjinale, vetëm 19 mbetën deri të hënën në mbrëmje, pasi ato që preknin sigurinë evropiane ose të ardhmen e NATO-s ishin hequr. Disa paragrafë u thjeshtë u fshinë, siç është propozimi për të ripranuar Rusinë në G7 ose për t’i lejuar SHBA-së të sekuestrojë asetet e ngrira të bankës qendrore ruse, kryesisht të mbajtura në vendet evropiane, për të financuar përpjekjet e rindërtimit. Ideja që SHBA-ja do të hiqte gjithashtu të gjitha sanksionet e vendosura ndaj Rusisë u hoq dhe një referencë e paqartë për Eurofighters dhe Poloninë u zhduk.
“Kushti absolut për një paqe të mirë është një sërë garancish shumë të forta sigurie, dhe jo garanci vetëm në letër”, tha Macron.
Disa nga këto garanci mund të ofrohen nga qëndrueshmëria e të ashtuquajturit koalicion i të vullnetshmëve. Starmer këmbëngul se planet janë në vend që mbulojnë aftësinë, koordinimin dhe strukturën e komandës, por është e paqartë nëse SHBA-ja do të ofrojë ndonjë garanci shtesë. Rubio ka rënë dakord të krijojë një grup pune për të eksploruar se si një garanci amerikane mund të jetë më shumë sesa vetëm që Trumpi të vendosë se si do të reagojë nëse dhe kur Rusia të pushtojë Ukrainën perëndimore.
Tri vija të kuqe ukrainase janë rezervuar për bisedime të mëtejshme: lëshimi i pjesëve kryesore të Donbasit që aktualisht janë nën kontrollin e Ukrainës, pranimi i kufizimeve për ushtrinë dhe NATO-n që e ndalon përgjithmonë Ukrainën nga anëtarësimi. Por, pavarësisht se çfarë del nga kjo fiasko e fundit dhe teksa negociatat e ashpra mund të jenë vetëm duke filluar – Evropa duhet të kuptojë se duhet të përballet me çështjen ruse e vetme.
Disa figura, si Kallas, këmbëngulin se Rusia mund të çohet deri në një pikë ku mund të thyhet, derisa i mbarojnë paratë, veçanërisht nëse Evropa gjen një mënyrë të ligjshme për t’i dhënë Ukrainës një kredi dëmshpërblimi duke u mbështetur në asetet e ngrira të bankës qendrore ruse me vlerë prej 210 miliardë euro. Por Evropa është shumë shpesh që të veprojë. Inercia, jo Rusia, mund të jetë bërë armiku i vet më i keq.
