Nga Ardian Vehbiu
Një vështirësi kronike në diskursin “liturgjik” kombëtarist duket se ka qenë ruajtja e kufirit konceptual mes Islamit dhe sundimit otoman në trojet shqiptare; që deri-diku i ngjan kufirit tjetër konceptual mes fesë ortodokse dhe nacionalizmit grek (dhe, në një kontekst tjetër, mes shqiptarëve etnikë ortodoksë dhe vllehëve). Ka një lloj mendësie që kërkon t’i shpërfillë këta kufij, sidomos për interesa politike; ka edhe të tjerë që mendojnë se ka argumente historike për të mos i mbajtur parasysh. Nga ana tjetër, siç e ilustron edhe shkrimi i tanishëm i E. Qesarit, ka zëra në debatet publike për të cilat distancimi nga gjithçka “anadollake” dhe “turkoshake”, si faktorë të prapambetjes shqiptare, nuk është veçse një taktikë jo dhe aq e hollë, për të stigmatizuar Islamin si një nga fetë e shqiptarëve.
Nuk është vendi këtu për të hapur debatin, nëse prapambetja e shqiptarëve – në krahasim me popuj të tjerë të Europës përfshi edhe fqinjët – ka të bëjë më shumë me sundimin osman apo me përkatësinë e një shumice të tyre në fenë Islame. Sikurse nuk është vendi as për të (ri)sjellë hipotezën se të krishterët shqiptarë sot, qofshin këta të fesë katolike, qofshin të fesë ortodokse, janë po aq produkte të sundimit osman sa edhe myslimanët shqiptarë. Këto gjëra meritojnë vëmendje serioze nga specialistët, ndërsa të miat më poshtë janë më shumë shënime e përsiatje.
Nga Ardian Vehbiu
Një vështirësi kronike në diskursin “liturgjik” kombëtarist duket se ka qenë ruajtja e kufirit konceptual mes Islamit dhe sundimit otoman në trojet shqiptare; që deri-diku i ngjan kufirit tjetër konceptual mes fesë ortodokse dhe nacionalizmit grek (dhe, në një kontekst tjetër, mes shqiptarëve etnikë ortodoksë dhe vllehëve). Ka një lloj mendësie që kërkon t’i shpërfillë këta kufij, sidomos për interesa politike; ka edhe të tjerë që mendojnë se ka argumente historike për të mos i mbajtur parasysh. Nga ana tjetër, siç e ilustron edhe shkrimi i tanishëm i E. Qesarit, ka zëra në debatet publike për të cilat distancimi nga gjithçka “anadollake” dhe “turkoshake”, si faktorë të prapambetjes shqiptare, nuk është veçse një taktikë jo dhe aq e hollë, për të stigmatizuar Islamin si një nga fetë e shqiptarëve.
Nuk është vendi këtu për të hapur debatin, nëse prapambetja e shqiptarëve – në krahasim me popuj të tjerë të Europës përfshi edhe fqinjët – ka të bëjë më shumë me sundimin osman apo me përkatësinë e një shumice të tyre në fenë Islame. Sikurse nuk është vendi as për të (ri)sjellë hipotezën se të krishterët shqiptarë sot, qofshin këta të fesë katolike, qofshin të fesë ortodokse, janë po aq produkte të sundimit osman sa edhe myslimanët shqiptarë. Këto gjëra meritojnë vëmendje serioze nga specialistët, ndërsa të miat më poshtë janë më shumë shënime e përsiatje.
[1] Këtu nuk po marr parasysh debatet në Kosovë dhe as problematikën e ngjashme në atë shtet, sepse debatet nuk i njoh (mirë) dhe sidomos për shkak të dallimeve aq të mëdha këtej dhe andej kufirit, sa i përket Islamit dhe trashëgimisë otomane, sa t’i bëjnë të padobishme përpjekjet për emërues të përbashkët.
[2] Këtu nuk po flas për marrëdhënien komplekse mes Islamit tradicional dhe kulturor, mes shqiptarëve, dhe Islamit “të ri”, të ardhur nga jashtë, dhe që priret të reagojë ndaj shekullarizimit të jetës publike nëpërmjet (të paktën) izolimit. Janë tema që nuk i trajtoj dot edhe sikur të dua; po mjaftohem të sinjalizoj që ekzistojnë.
